روش مستقیم و غیر مستقیم در پرورش کودک دوزبانه

تعریف و تفاوت میان روش مستقیم و غیر مستقیم در پرورش کودک دوزبانه

همانطور که میدانیم نیاز و لزوم یادگیری زبان دوم در همان عنفوان تولد به قدری در میان مادران افزایش یافته که اکثر مادراها و والدین ترجیح می دهند آموزش زبان دوم را بسیار زودتر از ثبت نام در یک کلاس ساده زبان انگلیسی آغاز نمایند.
در این راه مشکلاتی نیز وجود دارد. معمولا والدین بخوبی از روشهای بروز و جدید آشنا نیستند یا اگر هستند این روشها هنوز بصورت تدوین شده و بومی سازی شده در کشور ما وارد نشده است و این عزیزان مجبور می شوند به روشهای خودساخته و مطابق با سلایق خود روی بیاورند.
در بسیاری از موارد مادر بقدری آشنایی با زبان انگلیسی دارد و کار با کودک را میداند که شروع به صحبت به انگلیسی با او می نماید. و در واقع تفکر وی اینچنین است که تعداد واژگان و اصواتی که از زبان او می شنود او را نسبت به زبان دوم حساس و آشنا خواهد کرد. و در این نیز شکی نیست.
اما مساله مهم نوع روشی است که بهتر است هر والد بخوبی با آن آشنا باشد. همیشه می دانیم صرف کامل استفاده از یک روش محض جوابگوی کاملی برای یادگیری و امر آموزش نیست. بداین معنا که نمیتوان تنها با چند چوب کبریت و چند جمع و تفریق ساده به کودک ریاضی آموخت.
نمی توان با نشان دادن خورشید و روش بیرون آمدن و غروب کردن او از آسمان کودک را با دنیای آسمان آشنا کرد.
زمانی که کودک نخستین گامهایش را بر میدارد ، پیش از این لحظه ، وی راه ها و آموزشهای زیادی را پست سر گذاشته است. آموزشهایی که همه با راهنمایی شما کمک شما و کاملا طبیعی و غیر مستقیم بوده است.
آموزش هر دنیای جدید به کودک ، درست مطابق با راه رفتن ، حرف زدن و حتی غذا خوردن است. مهمترین چیز در وجود یک مادر مربی ، وجود اطلاعات زیاد ، تحقیقات گوناگون ، به چالش کشیدن انواع روشها ، بروز بودن وی و استفاده از چندین راه و روش با هم و خلاقیت بسیار اوست .
شاید یک والد نا مطلع به زبان دوم ، راه هایی را در آمزوش کودک خود در پیش گیرد که حتی به ذهن تحصیلکرده ترین مادر نیز نرسد.
پس تمام آگاهی و اطلاع در میزان تحصیلات نیست بلکه خلاقیت و تجربه و امکانات طبیعی در آموزش زبان دوم نقشی بسزا خواهند داشت.
پس از این مقدمه کوتاه ، بررسی دو روش که مهمترین نقش را در آموزش کودکان ما در راستای دوزبانگی دارند معرفی کرده و به تفاوتهای آن می پردازیم.

روش مستقیم چیست ؟

حتما به کرات شنیده اید در سایتهای مختلف و صحبتهای حضوری و غیر حضوری که آموزش به کودکان در هر زمینه ای بهتر است با روش مستقیم نباشد. این روش مستقیم چیست ؟
” آموزش مستقیم، یعنی آموزش با هدفی خاص و محدود که در آن کودک باید مفهومی معین را یاد بگیرد و آن را با مفاهیم قبلی ذهن خود مربوط کند و از آن در مسائلی که برایش پیش می آید بهره بگیرد.
مثلاً آموزگار حرف �ن� را به کودک می آموزد؛ او باید آن را یاد بگیرد و کلماتی را که در آنها حرف �ن� بکاررفته است بخواند و بنویسد ودر همه جا آن را باز شناسد، یا از راه مشاهده های گوناگون دریابد که گیاه از دانه می روید؛ بتواند دانه را باز بشناسد، آن را بکارد و اهمیت دانه را از نظر زندگی گیاهی دریابد.
در آموزش مستقیم از کودک می خواهند که از راه های مختلف دانسته های خود را بازگو کند؛ در واقع بدین گونه از او به طور مستقیم امتحان می کنند و با نمره دادن میزان دانسته های او را می سنجند. در آموزش مستقیم کودک مقید و محدود است. باید بنشیند، مشاهده کند، گوش بدهد، یاد بگیرد، تمرین کند و در چهارچوب معین فعالیت داشته باشد ” .
” آموزش مستقیم برای کودک سم است. در بسیاری از موارد نه تنها کودکان از طریق آموزش مستقیم چیزی یاد نمی‌گیرند، بلکه در برابر آموزش، جبهه‌گیری می‌کنند و در بهترین حالت فقط از ترس پدر و مادر به آموزش‌ها عمل می‌کنند ” .
” آموزش مستقیم یعنی بچه را مجبور کنیم به یادگیری چیزی و یا به طور مستقیم از او بخواهیم در فلان کلاس شرکت کند و ….
این نوع آموزش تا سن ۷ سالگی برای بچه مضر است و ما آموزش مستقیم را برای بچه از بدو تولد تا ۷ سالگی ممنوع می دانیم. لذا والدین باید توجه داشته باشند که حتی در آموزه های دینی نیز نباید در سنین زیر هفت سال از آموزش مستقیم استفاده نمایند. البته این حرف من بدین معنی نیست که ما نباید به بچه ی خود قرآن یاد دهیم و او را با قرآن آشنا نماییم ، بلکه منظور من این است که به طور مستقیم نباشد. اما راه کار من برای یاد دادن و آشنا کردن کودکمان با آموزه های دینی این است که ، مسائل دینی مثل آشنایی با قرآن را به صورت غیر مستقیم به فرزندتان یاد دهید ، بدین صورت که یک سی دی یا نوار یا فیلم زیبا در زمینه ی قرآن یا مسائل دینی دیگر که آموزش آن مد نظرتان است ، تهیه نمایید و آن را در منزل و یا در اتاق کودکتان روشن نمایید و بدون اینکه از کودکتان بخواهید که بدان توجه کند ، از اتاقش خارج شوید. این کار باعث می شود که کودکتان به طور غیر مستقیم قرآن گوش دهد و حتی در مواردی بعضی از آیات را حفظ نماید ”

آموزش غیر مستقیم چیست ؟

درآموزش غیر مستقیم هدف، وسعت پیدا می کند ومفاهیم، متعدد و گوناگون می شوند. هر کودکی، هر چقدر که بخواهد و بتواند، کشف می کند و یاد می گیرد. محدوده ای برای او تعیین نمی شود. کودک در فعالیت ها، بیشر آزادی دارد. آموزش برایش جنبه بازی و سرگرمی پیدا می کند. می تواند خود برنامه اش را تنظیم کند و پرسش های گوناگون در زمینه آنچه فهمیده و کشف کرده است مطرح کند. ارزشیابی از دانسته های او نیز غیر مستقیم انجام می شود.

آنچه در گفت و گو، یا فعالیت های انفرادی و گروهی از او دیده می شود کافی است. امتحان و نمره ای در کار نیست. آموزش پیش از دبستان را در بیشتر کشورهای جهان، نوعی آموزش غیر مستقیم می دانند. حتی در بسیاری از کشورها کوشش دارند آموزش دبستانی را هم به طور کامل، یا دست کم قسمتی از آن، را غیر مستقیم کنند .
به طور کلی، آموزش غیر مستقیم با روحیه جستجو گر و کنجکاو و فعال کردن، سازگارتر است و کودک را به شوق و ذوق بیشتری برای اکتشاف یادگیری بر می انگیزد؛ با رشد بدنی او نیز مناسب تر است، زیرا از نشستن بیش از اندازه او جلوگیری می کند و او را به حرکت و فعالیت وا می دارد. با یاد گرفتن به معنای واقعی نیز هماهنگی بیشتر دارد، چه تنها توانایی درک و علاقه مندی کودک سبب می شود که میزان یادگیری او گسترش یابد. لحظه ای را تصور کنید که گربه ای را برای مشاهده به کودکستان آورده اید؛ بی درنگ کودکان به دور گربه جمع می شوند. دست و پا و بدن او را لمس می کنند گربه چه می خورد؟ کجا می خوابد؟
چگونه از درخت بالا و پایین می رود؟ چرا می تواند از فاصله های زیاد به بالا بپرد؟ چرا همیشه با پا به زمین می افتد؟ چرا شب چشم هایش می درخشد؟ سبیل هایش برای چیست؟ از چه خوشش می آید؟ چرا وقتی که به پشتش دست می کشیم، خر خر می کند؟ چرا خودش را می لیسد؟ چرا زبانش زبر است؟ چگونه و در چه مواقعی بچه هایش را از جایشان بیرون می آورد؟ چگونه از خود و بچه هایش دفاع می کند؟ دشمنش کیست؟ چگونه بچه می زاید؟ بچه هایش چه شکلی هستند؟ چه می خورند؟ چطور موش شکار می کند؟ و ده ها سوال دیگر .
در آموزش غیر مستقیم، به همه این سوالات می توان جواب داد. برای این گونه آموزش می توان برنامه ی مشاهده و فعالیت تنظیم کرد و بچه ها را به تفکر و مشاهده دقیق تر واداشت .

بدین ترتیب، به سادگی می توان دید که چگونه آموزش غیر مستقیم با روحیه جستجوگر و کنجکاو و فعال کودک سازگارتر است، او را به شوق و ذوق بیشتری برای اکتشاف و یادگیری بر می انگیزد؛ با رشد بدنی او نیز مناسب تر است، زیرا از نشستن بیش از اندازه ی او جلوگیری می کند و او را به حرکت و فعالیت وا می دارد.
در آموزش غیر مستقیم مشاهده یک حیوان، فرصتی برای یادگیری وسیع تر، غنی تر و همه جانبه ایجاد می کند و از همان ابتدا ارتباط کودک را به طور کامل با محیط اطرافش برقرار می کند. همان گربه سبب می شود که کودک به حیوانات علاقه مند شود و به مشاهده و کشف چگونگی زندگی آنها بپردازد، و طرز رفتار با حیوانات را بیاموزد .
جز در موارد معین، آن هم مثلاً در یادگیری یک ترانه، یا تمرین بعضی از آداب معاشرت، یا بعضی از عادت های بهداشتی، نباید از فنون آموزشی مستقیم در کودکستان بهره جست. حتی اینها را نیز تا حد امکان باید به شکل آموزش غیر مستقیم ، یعنی به صورت بازی و فعالیت اجتماعی، به کودکان عرضه کرد تا با اشتیاق بدان روی بیاورند .
دفتر سرمشق، آموزش خواندن و نوشتن و حساب کردن، نمره و تکلیف شب، تشویق و تنبیه، جریمه، گرفتن دست بچه و کمک کردن به او برای نوشتن، یا پرسیدن آموخته ها به صورت سوال و جواب در کلاس های کودکستان از اشتباهات بزرگ است که نتیجه ای منفی دارد و کودک را از یادگیری واقعی باز می دارد و حتی کودکان فعال و جستجوگر را افسرده و خسته می کند. ممکن است عده ای از خانواده ها، که خود کمتر تجربه ای از آموزش غیر مستقیم دارند، روش آموزش مستقیم را بپسندند، اما مربی باید از آن به طور کامل بپرهیزد و تا جایی که امکان دارد امتیازهای آموزغیر مستقیم را به خانواده ها یادآور شود

نویسنده :سحر استاد آقا